سینمای ایرانی به‌مثابه محمل اندیشه‌ورزی سیاسی: مطالعۀ سینمای 1332-1357

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

سینما، به عنوان هنری معاصر، در طول حیات خود نقش سیاسی و اجتماعی بزرگی را در جهان امروز ایفا کرده است. در ایران نیز اگرچه ورود سینما بسیار زود صورت گرفت ( تقریباً تنها پنج سال پس از اختراع آن در اروپا، با مظفرالدین شاه به کشور وارد شد)، چند دهه طول کشید تا این نقش سیاسی و اجتماعی مورد شناسایی قرار گیرد. در واقع، تنها پس از سال‌های  بعد از کودتای 28 مرداد است که سینمای ایران روایتگر نقدی اجتماعی و سیاسی می‌شود که نه تنها تیرگی‌ها و کراهت شرایط زیست اجتماع ایرانی را به تصویر می‌کشد و نسبت آن ‌را با نظام استثمارگر حاکم بازنمایی می‌کند، بلکه در جست‌وجوی ریشه‌های این وضعیت به پریشانی و جهل درونی می‌رسد و در نهایت، در ارائۀ راه‌حلی برای دستیابی به زندگی نیک‌سامان، از ظرفیت‌های وجودی اجتماعی انسان (یعنی عشق و دوستی) بهره می‌جوید و در نهایت، امکان کنش انقلابی با اتکاء به رهبری پیشرو را تصویر می‌کند. رخدادی که با وقوع انقلاب اسلامی در بهمن ماه 1357 صورت تحقق می‌پذیرد. مقالۀ حاضر بر آن است با بازخوانی این روایت‌ها در سینمای ایرانی، مؤلفه‌های اندیشۀ سیاسی را مورد کاوش قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iranian Cinema as a Vehicle for Political Thinking: from 1953 to 1979

نویسنده [English]

  • Seyedmohsen Alavipour
چکیده [English]

As a modern art, Cinema has played a crucial socio-political role during the last century throughout the world. However, Iranian cinema, which has been imported from Europe only 5 years after the invention of the apparatus, has not recognized itself as the vehicle of this intellectual potential till decades later. Indeed, it is only after the 1953 Coup against Dr. Mosadegh that Iranian cinema becomes a narrator of socio-political critique over the Iranians disastrous life-world and though relates this disaster to the political tyranny of the Pahlavi dynasty, finds its root in popular ignorance and confusion. In the end, seeking ways to a good society, cinema explores human existential aspects of love and friendship as the conveyer of change and shows that based on an Avant guard leadership, the revolutionary practice is possible. Reviewing different narratives in this genre in Iranian cinema, the present study attempts to explore different aspects of Political thinking. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cinema
  • Political Thought
  • Rebellion
  • Resistance
 - امیری، نوشابه (1388)، جدال با جهل، چاپ اول، تهران، نشر ثالث.
- بالدوکی، پیر و شیراوژن، بهرام (1377)، سنگ قیصر، ترجمۀ جمشید ارجمند، چاپ اول، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی فرهنگ کاوش.
- پرهام، باقر (1369)، «هنر مقاومت در چنبر اختناق»، مجموعه مقالات در نقد و معرفی آثار مسعود کیمیایی، گردآورنده: زاون قوکاسیان، چاپ دوم، تهران، مؤسسه انتشارات آگاه، صص 9-10.
- تهامی‌نژاد، محمد(1351)، «ریشه‌یابی یأس در سینمای ایران»، دربارۀ سینما و تئاتر، به‌کوشش بهمن مقصودلو، شماره 2 و 3، صص 113-126.
- دوایی، پرویز (1369)، «قیصر، مرثیه‌ای برای ارزش‌های ازدست‌رفته»، مجموعه مقالات در نقد و معرفی آثار مسعود کیمیایی، گردآورنده: زاون قوکاسیان، چاپ دوم، تهران، مؤسسه انتشارات آگاه، صص 93-101.
- ساعدی، غلامحسین (1391)، عزاداران بیل، چاپ دوم، تهران، نشر نگاه.
- شعاعی، حمید (2536 [=1356])، نام‌آوران سینما در ایران؛ فروغ فرخزاد، نشر هرمینکو.
- گلستان، ابراهیم (1387)، اسرار گنج دره جنی، چاپ هشتم، تهران، نشر بازتاب‌نگار.
- غفاری، فرخ (م. مبارک)، سینما و مردم، بی‌تا، بی‌جا.
- فرزانه، م. ف. (1374)، آشنایی با صادق هدایت، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.
- منصوری، مسلم (1377)، سینما و ادبیات؛ چهارده گفتگو، چاپ اول، تهران، نشر علم.
- مهرابی، مسعود (1368)، تاریخ سینمای ایران از آغاز تا سال 1357، چاپ پنجم، تهران، انتشارات فیلم.
- نراقی، احسان (1382)، اقبال ناممکن، تهران، نشر علم.
- نوری، سعید (۱۳۸۵)، دربارۀ فرخ غفاری و گفت‌وگویی به مناسبت درگذشت او، در: ماهنامه فیلم، شماره ۳۵۷، بهمن، صص ۳۹-۳۲.
 
 
-       Dabashi, Hamid (2001), Close Up: Iranian Cinema, Past, Present, and Future, London & New York, Verso.
-       ---------------- (2007), Masters and Masterpieces of Iranian Cinema, Maryland, Mage Publishers.
-       Deleuze, Gilles (1989), Cinema 2: The Time-Image, tr. by H. Tomlinson, and R. Galeta, London, Athlone.
-       Sadr, Hamid Reza (2006), Political History of Iranian Cinema, London & New York, I.B. Tauris & Co.