ساختار بحرِ طویل در موسیقی و شعر )بررسی تطبیقی سه گونه بحر طویل در حوز ه ی موسیقی نواحی و موسیقی عامه پسند ایران(

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی گروه نوازندگی موسیق یایرانی دانشکده موسیقی دانشگاه هنر تهران، تهران

چکیده

چکیده
موسیقیِ آوازیِ ایران از منظر متر یک به دو گونه ی: موسیقی دارای متر آزاد 1 و موسیقی دارای متر
مشخص2 طبقه بندی می شود؛ در این پژوهش به مطالعه ی کیی از گونه های فراموش شد ه ی  ترانه در موسیقی
آوازیِ دارای متر مشخصِ ایران، موسوم به بحر طویل 3 پرداخته شده است. بخش نخست این پژوهش به
روش کتابخانه ای به بررسی جایگاه بحر طویل در شعر فارسی پرداخته و در بخش دوم با نگاه پژوهش
کمّی، سه گونه بحر طویل از حوزه ی موسیقی نواحی شمال خراسان 4 و موسیقی مردمی ایران، آوانگاری 5
و از منظر مُدال و فُرمال و ریتم کی بررسی شده است. فراوانی نغمه های بحر طویل ه ای مذکور به روش
آمارگیری هدفمند و به واسطه ی تمام شماری نغمه های هر ترانه انجام شده است. مقایس هی پارامتر ها ی
فراوانی نغمه های کاربردی در هر نمونه به منظور اثبات گستره ی سه نغم های این گونه، در جدول های
مستقلی، مورد ارزیابی قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش این است که علاوه بر ریش هشناسی واژه
در حوزه ی ادبیات و موسیقی، ویژگی های منحصر به فرد این گونه موسیقی را که دارای متر مشخص
ایران است و تنها گونه ی روایی است که محتوای کلام و روایت داستان محور اصلی و گردش نغمه ها و
ریتم موسیقی نقش ثانویه را در آن عهده دارند شناسایی کند و فرضیه ی کلیدی پژوهش را که «گستره ی
سه نغمه ای این گونه » است، تأیید و تأ یکد نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Structure of Bahr-e-tavil in Poetry and Music

نویسنده [English]

  • Mahmood Balandeh
چکیده [English]

Abstract
This study deals with one of the overlooked categories of Tarâne in Iranian’s rhythmic vocal music known
as Bahr-e-tavil. The first section studies the structure of Bahr-e-tavil in Farsi poetry using library sources
and descriptive methods; the second section by using quantitative and analytical methods and transcription,
studies comparatively three categories of Bahr-e-tavil from the areas: Dastgâh-i music, North Khorâsân
Maqâmi and Folk music from the modal, formal, and rhythmic point of view. To prove the threechords of
this genre, the frequency of sample melodies has been evaluated through objective statistics and comparing
melody parameters in separate tables. At each three selected samples then a significant difference has been
seen among the three main melodies and other melodies of each Tarâne. The frequency of the chord choices
has been evaluated through objective statistical consideration and the comparison of chord parameters in
separate tables so as to prove the three chords character of the category. Through each sample, a meaningful
difference can be observed between the three main chords and other chords of each “TARANE”. Beside
the literal terminology and the study of these three choices as case study, this research has made an effort
to introduce this category as the only narrative genre in which the content of the language and the narration
of the story bear the leading role and the musical agents play the supporting role, so as to present the key
supposition of this essay which proves that the natural characteristic genre is three chords. The chord scale
of “BAHR-E-TAVIL” is less than one musical tetrachord and is only limited to the three main chords.
Unlike other forms, its hemistiches don’t possess equality of prosodic headquarters and in fact don’t have
equal hemistiches (in BAHR-E-TAVIL, hemistiches are called clause). The hemistiches of BAHR-E-TAVIL
possess both end and middle rhytme and the rhytmes are created by repeating infinit numbers of pillar
“faalaton”. The topic of BAHR-E-TAVIL is often a narrative story with love content, advice, religious great
appraisal, or up to date social subjects that sometimes is accompanied by irony and humorous. The number
of phrases is often more than 30 phrases. In Iranian music Bahr-e Tavil belongs to the field of MAGHAMI
music of Iran, because it is one modal and one tide. However, in Iranian traditional music and DASTGAH-I
music there are examples of several modol of Bahr-e Tavil.

کلیدواژه‌ها [English]

  • vocal music
  • narrative music
  • Bahr-e-tavil
  • Threechords of the qenre
منابع
- اخوان ثالث، مهدی ) « )1340 پژوهشی درباره ی بحر طویل »، مجله ی ماهنامه ی فرهن ، گ شماره ی 1.
- بخارائی، عصمت الله ) 810 هجری قمری( دیوان خطی، شماره ی 4، 719 تهران: گنجین هی خطی کتابخانه ی
مرکزی دانشگاه تهران.
- بنایی، علی محمد ) 1376 ( رساله در موسیق ، ی تهران: انتشارات نشر دانشگاهی.
- بیضائی، ذکایی )قرن 12 هجری قمری( دیوان خطی، شماره ی 4369 ، تهران: گنجینه ی خطی کتابخان هی مرکزی
دانشگاه.
- جوهری ) 1240 هجری قمری( دیوان خطی، شماره ی 4332 ، تهران: گنجین هی خطی کتابخان هی مرکزی دانشگاه
تهران.
- حالت، ابولقاسم ) 1341 ( دیوان اشعا ، ر تهران: انتشارات معرفت.
- خانلری، پرویز ) 1383 ( عروض و قافیه در شعر فارس ، ی چاپ ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- درویشی، محمدرضا ) 1380 ( دائرةالمعارف ساز ها ی ایران، جلد اول، چاپ دوم، تهران: انتشارات ماهور.
- دهلوی، حسین ) 1381 ( پیوند شعر و موسیقی آواز ، ی تهران: انتشارات ماهور.
- رامپوری، غیاث الدین ) 1041 هجری قمری( ذیل طویل، شماره ی 046 1، تهران: گنجین هی خطی کتابخانه ی
مرکزی دانشگاه تهران.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا ) 1376 ( عروض و قافی ، ه چاپ دوم، تهران: انتشارات میمنت.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا ) 1381 ( موسیقی شع ، ر چاپ هفتم، تهران: انتشارات آگاه.
- شمیسا، سیروس ) 1386 ( فرهنگ عروض ، ی ویرایش چها رم، تهران: نشر علم.
- طلائی، داریوش ) 1382 ( نگرشی نوین به موسیقی ایرا ، ن تهران: انتشارات ماهور.
141
ساختار بحرِ طویل در موسیقی و شعر )بررسی تطبیقی سه گونه ... نامۀ هنرهای نمایشی و موسیقی
- عروضی، خلیل ابن احمد ) 1241 ه قمری( بحو ، ر دیوان خطی، بغداد.
- عمید، محمد ) 1376 ( فرهنگ لغ ، ت جلد اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- میرصادقی، میمنت ) 1358 ( فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فن شعر و مکاتب ادب ، ی تهران: انتشارات مهناز.
- میرصادقی، میمنت ) 1385 ( واژه نامه هنر شاعر ، ی چاپ دوم، تهران: انتشارات مهناز.
- مینوی، مجتبی ) 1356 ( عرو ، ض تهران: انتشارات مهر.
- مراغی، عبدالقادر ) 1374 ( شرح ادوا ، ر تهران: انتشارات نشر دانشگاهی.
- هدایت، مهدی قلی ) 1317 ( مجمع الادوا ، ر تهران: ناشر مؤلف.
- ی وشیج، نیما ) 1348 ( منظومه شعر ن ، و تهران: انتشارات امیرکبیر.
منابع شنیداری
- تهرانی، حسین ) 1379 ( آوای حسین تهران ، ی تهران: انتشارات ماهور.
- سلیمانی، حاج قربان ) 1375 ( موسیقی مقامی شمال خراسا ، ن تهران: انتشارات ماهور.
- شیرازی، منتجم ) 1332 ( ترانه قدیمی همراه تار تاکستان ، ی صفحه ی 76 دور، تهران انتشارات . g old