مطالعۀ ریشه‌های مشارکت متناقض‌نما در نمایشگری‌های کاروانی نمونۀ موردی قالی‌شویان مشهد اردهال کاشان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد گروه ادبیات نمایشی دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشیار گروه پژوهش هنر دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

قالی‌شویان به عنوان یکی از نمونه‌های شناخته شدۀ گونه نمایشگری‌های کاروانی ایرانی، در بنیان خود بیانگر موقعیت ویژه‌ای از نسبت مخاطب و اجراگر در فرایند کنش آیینی است که در بیشتر کاروان‌های نمایشی عمومیت دارد. در این نمونۀ شاخص از کاروان‌های نمایشی، نسبت متقابل اجراگر و مخاطب بر مبنای حالت مشارکتی، بهعنوان یکی از سه حالت اصلی هرگونه فعالیت نمایشی، شکل گرفته است. وضعیت کلی اجرا در این گونۀ نمایشی بر مشارکت پویا و سیال میان اجراگر و مخاطب استوار است. با این حال در نمونۀ مورد مطالعه با وجهی متناقض از مشارکت اجراگر و مخاطب مواجه هستیم. به عبارتی در قالی‌شویان دایرۀ مشارکت، محدودۀ معین و قاطعی می‌یابد و تنها گروه خاصی از مخاطبان اجازۀ حضور و مشارکت مستقیم در فرایند اجرای آن را می‌یابند. در این وضعیت متناقض، حالت مشارکتی با هدف برجسته‌ساختن وضعیت دیگری از پدیداری اجرا ، حالت خودبیانگری، کم‌دامنه شده است. در این مقاله دلایل و ریشه‌های مشارکت متناقض‌نما ناشی از انحصارگرایی آیین‌ورزی در نمایشگری کاروانی قالی‌شویان، با رویکردی جامعه محور و بر پایۀ زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی نظیر مؤلفه‌های تاریخی و جنسیتی، خودبیانگری جمعی و تأکید بر وراثت طایفگی در اجرا شناخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Origins of Paradoxical Collaboration in Processional Performances Case Study: Ghalishooyan-e Mashhad-e Ardehal-e Kashan

نویسندگان [English]

  • Shahab Pazouki 1
  • Seyed Mostafa Mokhtabad Amrei 2
  • HassanAli Pourmand 3
چکیده [English]

Ghalishooyan, as a well-known genre in Iranian processional performances is basically the expression of a specific situation between audience and performer which, as a part of ritual processes, can be seen in many processional performances. In this very prominent example of processional performance, the mutual relationship of performer and audience is based on collaborative mood which in turn is one the three basic moods in any performance practice. The general condition in this theatrical genre depends on dynamic and flowing collaboration of performer and audience.
Yet, in this case study we encounter a paradoxical aspect in performer-audience collaboration. In Ghalishooyan, the circle of collaboration has become very tight and definite, limited only to those who are allowed to directly attend the process of performance. In this paradoxical situation, the collaborative mood is limited in a manner that another phenomenal mood of performance, namely self-expressive mood, becomes more pronounced. This article would argue for the exclusive grounds of this paradoxical situation only to investigate furthermore the cultural and social issues, like historical and gender subject-matters, next to the effective elements of this performance like collective self-expression and tribal heredity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghalishooyan
  • processional performance
  • collaboration
  • phenomenology of performance
- آل احمد، جلال (۱۳۴۴)، "مهرگان در مشهد اردهال"، مجلۀ اندیشه و هنر، دورۀ پنجم، شماره ۶.
- ارباب، محمدتقی‌بیک ( ۱۳۵۳)، تاریخ دارالایمان قم، به کوشش مدرسی طباطبایی، قم.
- بلوکباشی، علی ( ۱۳۸۷)، در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ های دیگر نگریستن، تهران: گل‌آذین.
- -----(۱۳۸۰)، قالی‌شویان: مناسک نمادین قالی‌شویی در مشهد اردهال، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ دوم.
- بیضایی، بهرام (۱۳۷۹)، نمایش در ایران، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
-پازوکی، شهاب (۱۳۹۳)، نمایش سو گ‌کاروانی قالی‌شویان مشهد اردهال کاشان به مثابۀ یک تألیف و اجرای فرهنگی شیعی، مجموعه مقالات اولین همایش ملی فرهنگ و تمدن شیعی، به کوشش عبدالمجید شریف‌زاده، تهران: انتشارات سورۀ مهر.
- زجاجی مجرد کاشانی، مجید (۱۳۷۷)، حماسۀ تاریخی مشهد اردهال: شرح تحلیلی از زندگانی علی بن محمد باقر(ع)، تهران: نشر سبحان.
- سلمان یآرانی، حبیب الله (۱۳۸۲)، شهید اردهال. کاشان: ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان و انتشارات مرنجاب.
- عمادی، عبدالرحمن  (۱۳۵۴)، ریشه‌شناسی برخی نام‌های جغرافیایی خوزستان، دیار شهریاران، نوشتۀ احمد اقتداری، جلد دوم، تهران: انجمن آثار ملی.
- فرخ‌یار، حسین (۱۳۶۹)، مجموعۀ تاریخی، مذهبی مشهد اردهال (کاشان)، کاشان: هیئت امنای سلطانعلی بن محمد باقر(ع).
- فلاح‌زاده، مجید (۱۳۸۴)، تاریخ اجتماعی سیاسی تئاتر در ایران (کتاب اول: تعزیه)، تهران: انتشارات پژواک کیوان.
- فیض، عباس (۱۳۲۲)، انجم فروزان: در حالت جناب فاطمه معصومه و سایر امامزادگان قم:قم.
- کلانترضرابی، عبدالرحیم (۱۳۵۶)، تاریخ کاشان، به کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
- مسکوب، شاهرخ (۱۳۵۱)، سوگ سیاوش: در مرگ و رستاخیز، تهران: خوارزمی.
- ناظرزاده‌کرمانی، فرهاد (۱۳۸۳)، درآمدی بر نمایشنامه‌شناسی، تهران: انتشارات سمت.
- ----- (۱۳۸۲)، "نمایشگری‌های کاروانی در ایران: پژوهشی نظریه‌پردازانه"، مجلۀ هنرهای زیبا دانشگاه تهران: شماره ۱۳.
- نراقی، حسن (۱۳۴۸)، آثار تاریخی کاشان و نطنز، تهران: انجمن آثارملی.
- هدایت، صادق (۱۳۳۴)، ترانه‌های عامیانه، نوشته‌های پراکنده، به کوشش حسن قائمیان، تهران: امیرکبیر.
- Ashley, Kathleen, Husken, Wim(2001), Movind Subjects: Processional Performance in the Middle Ages and Renaissance, London:Edition Rodopi B.V.
- Grimes, Ronald(1987), The Encyclopedia of Religion, New York: Vol. XII.
- Jacobson, Knut A. (2008), South Asian Religions on Display Religious Processions in South Asia and in the Diaspora. New York: Routledge.
- Shepherd, Simon, Wallis, Mick(2004), Drama/ Theatre/ Performanc, New York: Routledge.
- States, Bert O(1985), Great Reckonings in Little Rooms: on the Phenomenology of Theater, California: University of California Press.
- Zarrilli, Philip B., McConachie, Bruce, Williams, Gary Jaym, Sorgenfrei, Gary Fisher(2006),Theatre Histories: an Introduction, New York: Routledge.