واکاوی جایگاه نماد و نمادپردازی در مراسم آیینی-نمایشی «چَمر» (مطالعه ی موردی بر روی قوم کرد در غرب ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده ی هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با ضرورت بازنمایی و شناساندن یکی از مراسم آیینی کهن ایرانی، به بررسی مراسم آیینی-نمایشی «چمر»، به عنوان مراسمی درآمیخته از مجموعه ی رفتارها و تابوهای مربوط به سوگ پرداخته است. لذا این پژوهش به صورت مطالعه ی موردی بر پایه ی تحقیقی میدانی بر قوم کرد ساکن در غرب ایران متمرکز شده و با روش تحقیق کیفی و استفاده ی توأمان از چندین شیوه از روش مربوطه از قبیل روش تحقیق تاریخی، توصیفی، و تحلیل ساختارشناسانه به واکاوی مسأله ی فوق پرداخته است. مسئله ای که در این تحقیق مطرح شده است، آن است که آیا می توان با ردیابی عناصر ساختاری مراسم چمر، به انکشاف مفاهیمی نمادین دست یافت؟ و اگر چنین است این نمادها چگونه بازتعریف می شوند؟ بر این بنیان، پرسش اصلی تحقیق آن است که رفتارها، حرکات و تابوها در این مراسم، آیا صرفا در حد حرکات فیزیکی محدودی متعین اند، یا هر یک با درغلتیدن در مجموعه ای از مفاهیم نمادین، دارای معانی و کاربرد خاص و ویژه ای هستند. نتیجه ی این پژوهش بر آن اذعان دارد که نماد و نمادپردازی به مثابه اصلی ترین و اصولی ترین طریق بیان مفاهیم، در این مراسم جایگاه یگانه ای را از آن خود کرده است، تا با بهره جویی از انگاره های معناداری که برای افراد قبیله دارای معانی همسانی است، والاترین اندیشه ها و باورهایی که در کلام درنمی گنجد، در تخیل آدمی برانگیخته گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Symbols and Symbolism in Ritual of "Chamar" (A Case Study on Kord Folk on the West of Iran)

نویسنده [English]

  • Ali Khaksar
چکیده [English]

A culture consists of behaviors, beliefs, values, and symbols of a group of people which are accepted by them in their life and that are passed along by communication and imitation from one generation to the next. But unfortunately, during the last hundred years, some structural characteristics of rituals have been weakened and even deleted.
For its historical ancientness and climatic vastness and also because of spread of numerous ethnic groups, Iran has extensive possibilities for cultural research. These researches can represent and introduce cultural features of this antique civilization. Therefore, the present research, in direction of these purposes, tries to unfold some of symbolic meanings in one of the ancient ceremonies in Iran named Chamar.
Aimed at representing and promoting the cultural aspects of the ancient civilization of Iran, this research is to find symbolic issues in an ancient ritual, Chamar, and its existence in the unconsciousness of this nation. This ritual is a mixed set of behaviors, gestures, taboos and customs that concentrate on mourning and all of the conventions of Chamar are connected to each other. On this basis, this research as a case study focuses on the Kord folk living in west of Iran, and by means of qualitative method and by use of some particular branches of that method including historical, descriptive, analytic method and structural analysis investigates the symbolic characteristics of ritual of chamar. The results of this research show that symbols and symbolism as most important way of expressing concepts have a crucial position at the ancient ritual of Chamar. These symbols have been fused in that ritual and particularly could be formulated in two kinds of symbols; symbolic tools and symbolic behaviors. Therefore, each tool and every behavior does not have the usual function of everyday life but forms symbolic things and symbolic actions that by use of meaningful symbols, have a shared meaning for all the members of folk, make great ideas and sublime effects that go beyond words.
A brief look at the ceremonies of Chamar and its materials shows that Symbols and Symbolization, as a principal way of explanation of meanings, have a unique situation in these ceremonies. It seems that the Symbolization of these ceremonies has a long history of creation and it exists in the mind and beliefs of this nation. These Symbols are mixed in the structure of the ceremonies and leads humans to deep thinking.
Therefore, in a brief glance, gathering the inconsolable men and women in ceremonies of Chamar in circle rows, and using musical and also Symbolic elements like horse, Alam, Kotal and using behavioral elements as wearing black and cutting hairs and other behaviors, builds the Symbolic expression that leads minds towards death and helps these men and women to overcome their everyday situations and conducts them towards a new meaningful life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kord Folk
  • Symbol
  • Mourning
  • Chamar
- اسلین، مارتین (1391)، نمایش چیست؟ ترجمه ی شیرین تعاونی (خالقی)، انتشارات نیلوفر، تهران.
- بیتس، دانیل. پلاگ، فرد (1375)،
انسان شناسی فرهنگی، ترجمه ی محسن ثلاثی، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.
- پاپی، مراد حسین (1379)،
زن در اجتماعات عشیره ای، نگاهی اجمالی به جایگاه زن در اجتماعات عشیره ای لرستان، نشریه ی یافته، شماره ی 1 و 2.
- توسلی، غلام عباس (1379)،
نظریه های جامعه شناسی، انتشارات سمت، تهران.
- حصوری، علی (1384)،
سیاوشان، چاپ دوم، نشر چشمه، تهران.
- دهخدا، علی اکبر (
1345)، لغتنامه دهخدا، جلد 19، مؤسسه ی لغتنامه ی دهخدا، تهران.
- دهخدا، علی اکبر (1345)،
لغتنامه دهخدا، جلد 49، مؤسسه ی لغتنامه ی دهخدا، تهران.
- خال، شیخ محمد (1383ق)
، فرهنگ کُردی خال، بیجا.
- خلیلیان، علی محمد (1373)،
مراسم آیین سنتی چمری در ایلام و لرستان، مجله ی ئاوینه، شماره ی 17 و 18، صفحات 93-100.
- دورانت، ویل (1343)،
تاریخ تمدن، کتاب اول، جلد 1 (مشرق زمین گاهواره ی تمدن)، ترجمه ی احمد آرام، چاپ دوم، چاپخانه ی اقبال، تهران.
- رحیمی عثمانوندی، رستم (
1379)، بومیان دره ی مهرگان، انتشارات ماهیدشت، کرمانشاه.
- روح الامینی، محمود (1381)،
زمینه فرهنگ شناسی، چاپ ششم، انتشارات عطار، تهران.
- شیرمرد فرهمند، فریدون (1377)،
روش تدفین در ایران باستان، موسسه انتشاراتی-فرهنگی فروهر، تهران.
- غریب پور، بهروز (1384)،
تأتر در ایران، انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی، تهران.
- گیدنز، آنتونی (1381)،
جامعه شناسی، ترجمه ی منوچهر صبوری، چاپ هفتم، نشر نی، تهران.
- معین، محمد (1391)،
فرهنگ فارسی، جلد 4، چاپ بیست و هفتم، مؤسسه ی انتشارات امیرکبیر، تهران.
- مالینوفسکی، برانیسلاو (1389)،
سه گزارش از زندگی اجتماعی مردم بَدَوی (ابتدایی ها)، ترجمه ی اصغر عسکری خانقاه، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.
- مالینوفسکی، برانیسلاو (
1384)، نظریه ای علمی درباره فرهنگ، ترجمه ی عبدالحمید زرین قلم، انتتشارات گام نو، تهران.
- موسوی، سیامک (1379)،
نمایش در لرستان، چاپ اول، نشر پیغام، خرم آباد.
- نوروزی، حمدالله (
1390)، بررسی تطبیقی مشترکات آیین سنتی چمر در ایلام و نمایش تراژدی در یونان، فرهنگ ایلام، بهار و تابستان 1390، شماره 30 و 31، صفحات 158- 184.
- نوروزی طلب، علیرضا (1385)، اصالت متن به مثابه مرجع نقد و تفسیر، فصلنامه علمی پژوهشی باغ نظر، سال سوم، شماره ی پنجم، صفحات 100- 111.
- هال، جیمز (1383)،
فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه ی دکتر رقیه بهزادی، چاپ دوم، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران.
- یوسف وند، رضا (1392)، با مقدمه ی گارنیک آساطوریان
، فرهنگ عامه لَک (آداب، رسوم و زندگی اجتماعی)، چاپ اول، انتشارات چویل، یاسوج.
- یونگ، کارل گوستاو (1377)،
انسان و سمبول هایش، ترجمه ی محمود سلطانیه، انتشارات جام، تهران.