منابع ردیف فروتن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد نوازندگی ساز ایرانی، دانشگاه تهران

چکیده

در این نوشته با مقایسه ی کمی و کیفی گوشه های ردیف فروتن با ردیف میرزا عبدالله و میرزا حسینقلی و دیگر عوامل احتمالی مؤثر در شکل گیری ردیف فروتن، به جستجوی منابع این ردیف و شناسایی برخی از ویژگی های آن می پردازیم. به این منظور، گوشه های ردیف فروتن از نظر کیفی در چهار بخش ریتمیک، ملودیک، متریک و مدال، دسته بندی و با ردیف های میرزاعبدالله و میرزاحسینقلی مقایسه شده اند. نتیجه ی این مقایسه نشان می دهد که در هر یک از انواع گوشه ها در ردیف فروتن، موارد متفاوت با ردیف های مذکور مشاهده می شود. این تفاو ت ها در گوشه های مدال، ملودیک و ریتمیک اندک اند اما ویژگی های منحصر به فرد در گوشه های متریک در ردیف فروتن قابل توجه اند، چنانکه می توان ردیف فروتن را خلاصه ای از ردیف های میرزا عبدلله و میرزا حسینقلی، همراه با الگوهای ملودیک خاص فروتن و با تأکید بر نمایش گوشه های مُدال و ملودیک مهم و ضربی های نسبتاً زیاد که اکثراً ساخته ی خود فروتن اند، دانست. پرشمار بودن قطعه های ضربی را می توان مهم ترین ویژگی ردیف فروتن دانست و آن را ردیفی نسبتاً متریک در نظر گرفت که نشان دهنده ی تغییر اولویت تدوین ردیف از آموزش و حفظ الحان گذشته به ایجاد مجموعه ای آماده برای اجراست، و به سبب افزایش امکانات ثبت و اجرای موسیقی در زمان فروتن به وجود آمده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sources of Foroutan Radif

نویسنده [English]

  • Hootan Sharafbayani
چکیده [English]

In Iranian classical music, Yousef Foroutan is more known as a Setar player than a Radif master who had his unique and individual techniques and style in playing and great huge knowledge about the old Metric pieces. Consequently, his Radif as an independent and single source of Iranian classical music is less referred to and performed by other musicians. In this paper, Gosheha of Forutan’s Radif are divided in four sections: 1- Rhythmic, 2- Melodic, 3- Metric, and 4- Modal. Then Forutan’s Radif are compared with Mirza Abdollah and Mirza Hosseingholi’s Radifs. The comparison indicates that there are some differences between the Ghoeha of Forutan’s Radif and that of the two later. Modal, Melodic and Rhythmic Gosheha of Forutan’s Radif are not radically different with those of Mirza Abdollah and Mirza Hosseingholi’s Radifs, but Metric Gosheha are significantly different and considered as characteristic elements of his Radif. Forutan’s Radif may be considered as a summary of Mirza Abdollah and Mirza Hosseingholi’s Radifha to which Foroutan’s certain melodic patterns are added, emphasizing on representation of Modal and Melodic Gosheh. A large number of Metric pieces have been made by Foroutan himself. The number of Metric pieces may be considered as the most important characteristic of Foroutan Radif. Metric Radif shows changes in composing musical Radif. These changes provide a source of training and preserving the ancient songs to write ready-to-perform set of melodies in Foroutan period. Considering the above differences between three mentioned Radifha, we have concluded that Foroutan’s Radif can be a source of performance rather than a source of training. When Foroutan’s performance of Radif was recorded, other composers followed his method. As Mirza Abdollah and Mirza Hosseingholi gave few performances and had limited facilities for recording an album, they merely emphasized performing musical pieces in Radif format to preserve the original melodies and pieces facing the danger of being forgotten. They used Radif as a training guide to perform the Gosheha in their original from, not to omit any of the pieces of the music and in general, to preserve the complete set of Iranian Musical Radif. But Foroutan had the chance to consider composing his Radif as a source of performance, create more metric pieces and use the basic pieces from his masters because in the period he lived, the facilities for recording have been improved and there were good prospects for performing live music. For little chance of live performance in Mirza Abdollah and Mirza Hosseingholi period, musicians had no motivation for live performances. Musical sources of the past and Foroutan’s use of such sources in order to compose modern music under the conditions of his time may now be the source of inspiration for contemporary musicians to write music.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foroutan Radif
  • Setar
  • Mirza Hosseingholi
  • Mirza Abdollah
احمدی، نبی (1389)، ردیف میرزا حسینقلی به روایت و اجرای استاد علی اکبر خان شهنازی، نت نویسی آموزشی و تحلیلی، سرود، تهران.
- اسعدی، هومان (1382)، «بنیادهای نظری موسیقی کلاسیک ایران: دستگاه به عنوان مجموعه ای چندمُدی»، فصلنامه ی موسیقی ماهور، شماره ی 22، صص. 43 – 55.
- _______ (1383)، دفترچه ی لوح فشرده ی ضربی های قدیمی به روایت و اجرای استاد یوسف فروتن، MCD-156، ماهور، تهران.
- پایور، فرامرز (1378)، ردیف آوازی و تصنیف های قدیمی به روایت استاد عبدالله دوامی، ماهور، تهران.
- پیرنیاکان، داریوش (1380)، موسیقی دستگاهی ایران، ردیف میرزا حسینقلی، به روایت علی اکبر شهنازی، ماهور، تهران.
- توکلی، فرشاد (1390)، دفترچه ی لوح فشرده ی ضربی های قدیمی به روایت و اجرای استاد یوسف فروتن 2، MCD-311، ماهور، تهران.
- تهماسبی، ارشد (1374)، جواب آواز، بر اساس ردیف آوازی به روایت استاد محمود کریمی، برای تار و سه تار، ماهور، تهران.
- خالقی، روح الله (1378)، سرگذشت موسیقی ایران، جلد اول، صفی علیشاه، تهران.
- دورینگ، ژان (1389)، ردیف میرزا عبدالله برای تار و سه تار به روایت و اجرای استاد نورعلی برومند، آوانویسی و بررسی تحلیلی، ماهور، تهران.
- ستایشگر، مهدی (1376)، نام نامه موسیقی ایران زمین، جلد سوم، اطلاعات، تهران.
- شرف بیانی، هوتن (1393)، «ویژگی های سه تارنوازی یوسف فروتن»، فصلنامه ی موسیقی ماهور، شماره ی 66 ، صص. 107-122
- _________  (1395)، ردیف موسیقی ایرانی به روایت استاد یوسف فروتن، عارف، تهران.
- صالحی، حبیب الله (1377)، ردیف دوره ی عالی علی اکبر خان شهنازی، آروین، تهران.
- صبا، ابوالحسن (1383)، دوره های ویولن، ردیف استاد ابوالحسن صبا، صفی علیشاه، تهران.
- طلایی، داریوش (1379)، ردیف میرزاعبدالله، نت نویسی آموزشی و تحلیلی، ماهور، تهران.
- فریدونی، نیما (1384)، جواب آواز استاد عبدالله دوامی، ویژه ی تار و سه تار، پارت، تهران.
- وهدانی، رضا (1376)، ردیف سازی موسیقی سنتی ایران، به روایت استاد علی اکبر شهنازی، معروف به ردیف میرزاحسینقلی، ایران جام، تهران.
- هدایت، مهد یقلی (1392)، ردیف موسیقی ایران به روایت مهدی صلحی (منتظم الحکما) و نت نویسی مهدی قلی هدایت (مخبرالسلطنه)، بازنویسی و تصحیح: امیرحسین اسلامی با همکاری آرشام قادری و رضا پرویززاده، دانشگاه هنر، تهران.