بررسی ساختار روایی شبیه «سرگذشت شیرافکن» براساس جابجایی نقش‏ - کُنش های الگوی «گریماس»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر تهران

2 کارشناس ارشد ادبیات نمایشی

10.30480/dam.2025.5565.1939

چکیده

شبیه «سرگذشت شیرافکن» اگرچه پیرو اسلوب کلی تعزیه است، اما در شخصیت‌پردازی و پیرنگ داستانی نمونه‌ای منحصربه‌فرد به‌شمار می‌آید. تقابل حضرت علی(ع) با شیرافکن دیگر تقابل خیر و شر مطلق نیست. زیرا جوانمردی اغراق‌آمیز حضرت علی (ع)در برابر قاتل گزافه‌گویش، سرانجامی باشکوه‌تر و احساسی‌تر از ماجرای پوریای ولی را رقم می‌زند. تا جایی که شیرافکن در تقابل با بت درون و بت‌های بیرون قرار می‌گیرد و با عبور از عشق زمینی‌اش به دختر شقایق، عشقی والاتر را به‌دست می‌آورد. آنچه در ساختار روایی این شبیه‌خوانی قابل تأمل است کارکرد خلاقانه‌ی نقش‌کنش‌های گریماس است. روایت‌شناسی که با بررسی نظریه‌ی «پراپ» در ریخت‌شناسی قصه‌های پریان به دستور زبانی جهانی و متفاوت برای روایت دست یافت. او معتقد است که هر پدیده‌ای دو جنبه‌ی متضاد دارد و این تقابل‌ها هستند که به روایت شکل می‌دهند و در قالب قواعد پیرنگ نمود پیدا می‌کنند. از نظر گریماس قواعد پیرنگ در شش «نقش‌ـ کنش» قابل رؤیت هستند. شش «کنش‌گر» که در سه جفت متضاد دسته‌بندی می‌شوند: ۱: فرستنده‌ی پیام/ گیرنده؛ ۲: یاری‌دهنده/ مخالف؛ ۳: موضوع شناسایی/ شناسنده یا قهرمان. این نقش‌ـ‌کنش‌ها در شبیه «سرگذشت شیرافکن» ابتدا شکل گرفته سپس دگرگون شده و از نو ساخته می‌شوند. روندی که در نهایت این شبیه مضحک را به ملودرام‌های مدرن نزدیک می‌کند. ملودرامی پُرسوزوگداز که روایان آن [شبیه‌خوان‌ها] در پایان از نقش‌های خود به‌در آمده و به‌عنوان دسته‌ی شبیه‌خوان از بانیان مجلس طلب چای و قلیان می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Shirafkan’s Destiny Narrative Structure based on Greimas’s Actantial Model’s Replacement

نویسندگان [English]

  • Shahram Zargar 1
  • leili aaj 2
1 Art University
2 Master of dramatic litrature
چکیده [English]

Although Shirafkan's Destiny follows general principles of Taziyah, its narrative plot and characterization is quite unique. The confrontation of Emam Ali and Shirafkan is not merely the absolute opposition of the good and the evil, since Emam Ali's exaggerated magnanimity before this murderer's bombast leads to a more magnificent ending than the narrative of Pouryaye Vali's. Here, Shirafkan confronts his own internal idol as well as objective idols in the real world, which makes him surpass his material love to Shaghayegh's daughter and reach the divine love. What has made the narrative structure of this Tazieh thohght-provoking is the creative application of Greimas' actional models. Studying Propp's morphology of fairy tales, Greimas defined some different universal principles for narratives. To him, any phenomenon has two opposing sides that form narratives represented by plots' principles. Greimas argues that plots' principles can be exercised through six main actional models, including:1. The message sender/The receiver, 2. The supporter/The conflict and 3. The subject (hero)/ The object. These actional models are first configurated, then, going through some changes, are reconfigurated in Shirafkan' Destiny. This practice is what makes this comic-tragic Taziyah similar to modern melodramas. A tragic melodrama whose narrators, Taziyahgardans, finally distance themselves from their roles asking tea and Shisha from their audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Taziyeh
  • comic-tragic Taziyah
  • Shirafkan's Destiny's Taziyah
  • Greimas
  • actional models