پیوند معنوی غزل و آواز در موسیقی دستگاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضوِ هیات علمی دانشگاه گیلان، گیلان، ایران.

10.30480/dam.2022.1631.1380

چکیده

در این مقاله پیوند معنوی غزل و آواز در موسیقی دستگاهی به شکل تطبیقی و تحلیل نمونه‌های صوتی و مصاحبه با اساتید موسیقی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. آز آنجا که در فرهنگ موسیقایی ایران، غزل و آواز به مثابه دو مقوله ی درهم تنیده شناخته می شوند، درابتدا درباره ی متن بودگی و انسجام معنایی در غزل و دستگاه توضیحاتی ارائه می شود و سپس پیوند معنوی غزل و آواز در موسیقی دستگاهی مورد بررسی قرار می گیرد. در بخش اوّل چهار عامل اصلی انسجام و پیوستگی معنا در غزل و دستگاه، معرفی و نمونه‌هایی ارائه می‌شود. و درادامه مهم ترین عوامل پیوند معنوی غزل و آواز توضیح داده خواهند شد. نتیجه‌ی بررسی‌های انجام‌شده را می‌توان چنین بیان نمود، این دو فرم (غزل و آواز در موسیقی دستگاهی) هم از جهت صورت و هم از جهت معنی رابطه درونی دارند. ابیات غزل از طریق ردیف و قافیه همبستگی خود را نشان داده و این در حالی است که دستگاه‌ها همبستگی درونی خود را از طریق فرودها (کادانس ) آشکار می‌سازد. غزل و ابیات سازنده آن حاوی موضوعات عاشقانه و عرفانی و اخلاقی است. ماهیت موسیقی دستگاهی نیز از همین خصوصیات برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spiritual Relation Between Ghazal and Avaz in the Music of Dastgah

نویسنده [English]

  • Bahram Jamali
Faculty Member of Guilan University
چکیده [English]

This article is a study in spiritual relationship between Ghazal and Avaz in the Iranian classical music.  If we try to discuss the use of poetic forms in music, Ghazal has the most priority to the rest. The both forms of Avaz and Ghazal have common interrelationships in form and content and closeness of these two may encourage us to suggest that formal structure from Avaz is inspired the Ghazal. The form of Ghazal consists of seven to twelve lines while the form of Avaz in performance is approximately the same. The lines of Ghazal coherence based on Radif and Qafieh, while the pieces of Dastgah coherence based on the Foruds (cadence). Ghazal became the most spiritual form in Persian poetry after the 13th AD. On the other hand, Dastgah is the most important form in Iranian music. Fundamentally, the content of Ghazal exists in the subject of lyric, mystical and moral. The content of Dastgah reflects the same material. In Avaz, singers are aiming to combine the spiritual contents of poems to the Dastgah and find the best way to consolidate them both together. To do so, they should achieve to a high understanding and knowledge in these topics. Upon the coherence theory of semantic, four main factors have been introduced as repetition, synonymy, antonymic and hyponymy.These factors are concordance the structure of Dastgah (repetition, variation, opposition and interrelation).This idea has been discussed that the lines of Ghazal express one theme while the other scholars believe that each line separately declare different theme. In spite of these two different ideas, we can examine both varieties in the structure of Dastgah and Ghazal. The reference for research hides in structure of Ghazal and the system of Dastgah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Dastgah”
  • “Avaz”
  • “Ghazal”
  • “Spiritual coherence”
  • ”Semantic coherence”
  • فهرست منابع

    • آذرسینا، مهدی (۱۳۹۵)، شعر یا موسیقی، تهران: نشر سروش.
    • افتخاری، علیرضا (1396)، مصاحبه با خبرگزاری ایرنا سیزدهم تیرماه
    • افشارنیا، عبدالنقی (1395)، مصاحبه شخصی نگارنده
    • ایشانی، طاهره (بهار 1393)، «تحلیل مقایسه‌ای عوامل انسجام در دو غزل حافظ و سعدی و تأثیر آن بر انسجام متن»، فصلنامه علمی- پژوهشی زبان پژوهی دانشگاه الزهرا، سال ششم، شماره (10)، صفحه‌های 35-9.
    • باطنی، محمدرضا (1373). زبان و تفکر، مجموعه مقالات زبان‌شناسی، چاپ پنجم، تهران: نشرفرهنگ.
    • بامداد، محمد علی. (1369)، حافظ‌شناسی یا الهامات خواجه، به کوشش محمود بامداد، چاپ چهارم، تهران: نشر پاژنگ.
    • پورنامداریان، تقی (1382)، گمشده لب دریا، تهران: سخن.
    • حجاریان، محسن (1396)، دستگاه و موسیقی ایران، سایت دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران.
    • حجاریان، محسن (۱۳۸۶)، مقدمه‌ای بر موسیقی‌شناسی قومی، تهران: انتشارات کتاب سرای نیک.
    • حجاریان، محسن (۱۳۹۳)، مکتب‌های کهن موسیقی ایران، تهران: انتشارات گوشه.
    • حسن لی، کاووس (1383)، «زلف تاب‌دار حافظ». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم تهران. ویژه‌نامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی (3)، سال دوازدهم، شماره (46-45). تابستان و پاییز: 128-107.
    • خرمشاهی، بهاء الدین (1380)، ذهن و زبان حافظ، چاپ هفتم، تهران: ناهید.
    • دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • سپنتا، ساسان (1382)، چشم‌انداز موسیقی ایران، تهران: نشر ماهور.
    • شجریان، محمدرضا (1389)، نشست در شهر کتاب با عنوان « موسیقی در غزل سعدی»، سوم اردیبهشت، تهران
    • شمیسا، سیروس (1370)، سیر غزل در شعر فارسی (از آغاز تا امروز)، تهران: فردوس.
    • شیرازی، علامه قطب الدین (1387). رساله موسیقی از دره التاج لغره الدباج، جلد اول و دوم تصحیح نصرالله ناصح پور، تهران: فرهنگستان هنر.
    • صفوت، داریوش (1386)، هشت گفتار درباره‌ی فلسفه موسیقی، تهران: کتاب‌سرای نیک.
    • صلاحی، عسگر (1387)، «تاملی در ساختار معنایی غزل حافظ». فصلنامه زبان و ادب دانشگاه علامه طباطبایی.شماره (36)، صفحه‌‌های 56-33.
    • طلایی، داریوش (1372)، نگرشی نو به تئوری موسیقی ایرانی، تهران: ماهور.
    • طلایی، داریوش (1396)، نت‌نویسی آموزشی تحلیلی ردیف میرزاعبدالله، تهران: نشر نی.
    • عبادیان، محمود (1379)، آنچه خوبان همه دارند: اعتلای ابعاد شعر کلاسیک درغزل حافظ، چاپ اول، تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
    • عبداللهی، منیژه (1384)، «پیوند عمودی و انسجام معنایی در غزل‌های حافظ»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره بیست و دوم، شماره سوم پاییز. (پیاپی 44). (ویژه‌نامه زبان‌وادبیات‌فارسی)، صفحه‌‌های 134-124.
    • فاطمی، ساسان (1396)،«غزل‌خوانی» و جایگاه آن در فرهنگ موسیقایی ایران، فصلنامه ماهور، شماره (۷۷) سال بیستم پاییز، صفحه‌‌های 52-31
    • فخرالدینی، فرهاد (۱۳۹۲)، تجزیه‌وتحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران، تهران: انتشارات معین.
    • فرهت، هرمز (1391) دستگاه در موسیقی ایران. تهران: پارت.
    • کسروی، احمد (1322)، حافظ چه می‌گوید؟، چاپ دوم، تهران: نشر پیمان.
    • لطفی، محمدرضا (1379). «باز سازی در موسیقی سنتی ایران»، نامه شیدا، دوره 1، شماره (2 و 3).

    دیسکوگرافی

    • دوامی، عبدالله (1381)، ردیف آوازی، تهران: ماهور.
    • شجریان، محمدرضا (1352)، «چهارگاه، آفتاب نیمه شب»، گلهای تازه برنامه شماره (48)، رادیو ملی ایران
    • شجریان، محمدرضا (1367)، آلبوم دستان، به همراه پرویز مشکاتیان، تهران: دل آواز.
    • صدیف، رامبد (1369)، ترجیع‌بند، سنتور مجید کیانی، شرکت نوآهنگ یزد (نوار کاست).
    • ناظری، شهرام (1357)، چاووش چهار، تهران: موسسه فرهنگی و هنری چاووش.

     

    Halliday, M.A.K. (1976) Halliday: System and Function in Language. (ad) G.R. Kress. London: Oxford University Press.

    Halliday, M. A. K & Christian Mathieson. (2004). An Introduction to Functional Grammar. Third edition. London: Oxford University press.

    Hassan, R. (1985a) Linguistics, Language and Verbal Art. Deaken University Press.

    Parry, C. Hubert,2009 / The Art of Music. London: University of Cambridge Press.

    Salkie, Raphael (1995). Text and Discourse Analysis. New York and London: Routledge.

    White, John D. (1976). The Analysis of Music, p.26-27.