TY - JOUR ID - 1051 TI - بررسی «کارکرد» و «شیوه‌های اجرایی» عناصر ارتباطی در گوشه‌های دستگاه همایون از ردیف میرزاعبدالله JO - نامه هنرهای نمایشی و موسیقی JA - DAM LA - fa SN - 2008-2649 AU - سحابی, سیاوش AD - دانشجو/دانشگاه هنر تهران Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 12 IS - 25 SP - 123 EP - 141 KW - ردیف میرزاعبدالله KW - دستگاه همایون KW - کارکرد عناصر ارتباطی KW - شیوه‌های اجرایی عناصر ارتباطی KW - رفع اسباب تنافر DO - 10.30480/dam.2022.2700.1536 N2 - وجود نکات متعدد نظری و عملی از روابط و تناسب مقامات، آوازها و شُعب در رسالات موسیقی قدیم، مؤید اهمیت نحوه ارتباط اجزای آثار موسیقی در ادوار گذشته است. با افزایش این‌چنین ترکیباتی در ردیف‌های دوره قاجار، جایگاه این مسأله هرچه‌بیشتر خودنمایی می‌کند. در این پژوهش موضوع ارتباط گوشه‌ها ازنظر کارکرد و نیز روش‌های آن در رابطه با دستگاه همایون از ردیف میرزاعبدالله براساس نت‌نویسی داریوش طلایی موردبررسی قرار گرفت. در ابتدا با تعریف «عنصر ارتباطی»، مفهوم کلی این عبارت، مشخص و سپس کارکردها و روش‌های آن در قالب سیستم دستگاهی بیان شد. ازنظر کارکردی، عناصر ارتباطی در رابطه با پیوند «دو گوشه»، «یک گوشه و فضای مُدال مربوطه» و «یک گوشه با بدنه اصلی دستگاه» خلاصه شد. در تقسیمات مربوط به روش‌های اجرایی، در کنار موارد عینی که شامل اجرای «تک‌نت مشترک یا پرشِ میان دو نت مشترک»، اجرای «ملُدی یا ریتم‌های مشابه»، اجرای «انواع فرودها»، اجرای «عناصر مشخصه یک فضای مُدال معین» می‌شود، تغییر پرده‌ها به‌عنوان عاملی دیگر جهت رفع سبب تنافر در گام پایه و پیوند با بدنه دستگاه در این دسته، موردبررسی قرار گرفت. با چنین تقسیم‌بندی‌هایی سعی شد به دیدگاهی روشن از ارتباط‌های چندوجهی و هم‌زمان در روند گوشه‌ها دست‌یافته و حرکتی درراستای تحلیل بهتر دستگاه همایون برداشته شود. از نتایج به‌دست‌آمده در مورد روش‌های اجرایی عناصر ارتباطی، رفع اسباب تنافر بیشتر از بقیه مشاهده شد. این را می‌توان به وجود تعدد نت‌های مجرد و نیمه‌مجرد در گام پایه دستگاه همایون نسبت داد. ازدیگرسو در رابطه با گوشه‌هایی که ازنظر گستره نغمات از محدوده درآمد فاصله می‌گیرند، مانند فضای مُد بیداد، فرودهای آن‌ها نیز در چند مرحله و یا در چندین گوشه عملی می‌شود. همچنین مشاهده شد که برای تغییرات در یک گوشه خاص، زمینه‌سازیِ لازم در گوشه یا گوشه‌های قبل به شکل‌های مختلف انجام می‌گیرد. UR - http://dam.journal.art.ac.ir/article_1051.html L1 - http://dam.journal.art.ac.ir/article_1051_a57cdb8dc72f278d668b2cd8b7c1bc30.pdf ER -